IndoFILMcafé

Op zondag 9 maart om 19.30 uur vertoont IndoFILMcafé in LUX Nijmegen de Nederlandse documentaire ‘Es Balok’ uit 2024 van regisseur Carina Ellemers. Zij is aanwezig voor Q&A na afloop. Henk Marseille licht het bijbehorende boek toe.

In de tropische hitte van Jakarta in 2006 zag Carina een oude man een groot blok ijs vastbinden aan de bagagedrager van zijn gammele fiets, terwijl het smeltende ijs een plas op de weg vormde. Tien jaar later keerde zij terug naar Indonesië en zag dat dit beeld langzaam verdwijnt. Het tastbare materiaal, het IJS, dat een verbindende functie heeft, is de kern van dit project waar Carina meerdere jaren aan werkte. Het is exemplarisch voor haar werk als kunstenaar. Het project bestaat uit een documentaire en een boek: IJS/ICE.

Es balok is een unieke en hallucinerende documentaire waarin Indonesische ‘ijsmannen’ worden gevolgd vanuit een kleine ijsfabriek in de buurt van Jogjakarta op Java (Indonesië). Stil en volhardend verplaatsen ze grote staven ijs met behulp van haken en pinnen. De ijsmannen lijken één te zijn met hun werk. In een continu proces van vullen, slepen, stapelen, drijven en hakken vullen ze met kalme volharding grote ijzeren containers met water. Wanneer dit ijs is geworden, schuiven de mannen de ijsstaven over betegelde vloeren en door gaten in muren. Onder het schijnsel van straatlantaarns laden ze de staven van 60 kilo met ogenschijnlijk gemak uit bij distributiepunten. De tropische hitte bepaalt het dag- en nachtritme van het ijs en de mannen. In de vroege ochtend wordt het ijs in blokken gezaagd en verder vervoerd met brommers, vrachtwagens en karren en naar de haven, de markt en eetstalletjes gebracht. Voordat de zon te heet wordt, is het ijs bij de gebruiker. Steeds weer, als in een continu cyclisch proces van 24 uur.

Het boek IJs vertelt de intrigerende geschiedenis van de ijshandel, van natuurijs tot industriële koelijsproductie, met 35 teksten en historische zwart-witfoto’s. Het biedt een unieke leeservaring: in het Nederlands begint het bij natuurijs, in het Engels bij de koelkast.

Regisseur: Carinna Ellemeers
Duur: 72 minuten
Voertaal: Indonesisch
Ondertiteling: Engels

IndoFILMcafé vindt plaats in LUX-Mariënburg, Mariënburg 38-39, 6511 PS Nijmegen. Aanvang: 19.30 uur. Kaarten verkrijgbaar aan de kassa of via https://www.lux-nijmegen.nl/

Op zondag 9 februari om 19.30 uur vertoont IndoFILMcafé in LUX Nijmegen de documentaire Lagu Lagu – een muziekale missie, uit 2023 van regisseur Joost Schrickx.
Met een toelichting door de regisseur en een Q & A.

In 2021 was het 70 jaar geleden dat Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen per boot naar Nederland  werden verscheept. Zij moesten van de Nederlandse regering hier de ontwikkelingen in de nieuwe staat Indonesië afwachten alvorens terug te keren naar hun geliefde Molukken. Van een terugkeer is het echter nooit gekomen. De Molukse muzikant ‘Piet Loppies’, grootvader van de Molukse jazz- en popzangeres Jessica Manuputty, is een van de KNIL-militairen die op 12 mei 1951 op de Amsterdamse Javakade arriveert.

Ter ere van haar voorouders en om het hen aangedane onrecht niet te vergeten, stort Jessica Manuputty zich in het herdenkingsjaar op ‘Lagu Lagu’.  Deze traditionele Molukse liedjes gaan over heimwee, heimwee naar de Molukken en Ambon in het bijzonder. Jessica spant zich in om de muziek traditioneel te laten klinken maar wil toch ook haar eigen ideeën en die van haar musici eraan toevoegen. Op deze manier maakt zij met producent Jett Rebel een unieke plaat.

Als ultiem eerbetoon vertolkt Jessica een van de liedjes samen met haar moeder.  Zij doen dit exact 70 jaar na dato op de plek waar Piet Loppies samen met zijn toen nul-jarige dochter voet aan Nederlandse wal zette.

Regisseur: Joost Schrickx
Duur: 40 minuten
Voertaal: Moluks/Nederlands
Nederlands ondertiteld

De Indonesische speelfilm uit 2016 van regisseur Yoko Anwar raakt aan de complexe sociaal-politieke situatie van het huidige Indonesië, maar lijkt aanvankelijk slechts een charmant liefdesverhaal.

Een jonge vrouw die in een goedkope schoonheidssalon in Jakarta werkt, ontmoet een man die de kost verdient met het ondertitelen van illegale dvd’s, waaronder homo-porno. Ze worden al snel verliefd op elkaar. Maar als de vrouw een DVD steelt van een client raken ze verstrikt in een geval van politieke corruptie. Dat brengt hen in serieus gevaar.

Regisseur Yoko Anwar liet zich inspireren tot deze film door de presidentsverkiezingen van 2014. Hij vond dat een zorgwekkende periode voor Indonesië vanwege de polarisatie die plaats vond. “Het vermogen van Indonesiërs om logisch te denken werd aangetast”, aldus Yoko Anwar. Polarisatie is een thema dat ook bij de Indonesische presidentsverkiezingen van afgelopen jaar speelde en dat ook hier in Nederland/Europa actueel is.

Regisseur: Yoko Anwar

Duur 116 minuten

Voertaal Indonesisch

Engels ondertiteld

De documentaire Sampah The Kingdom of Bantar Gebang (Vuilnis Het koninkrijk van Bantar Gebang) uit 2022 is gemaakt door de Duitse NGO Büro der Verhältnismässigkeit. De documentaire laat het leven zien van de 6000 gezinnen die leven op en van de grootste vuilnishoop in Zuidoost Azië: Bantar Gebang bij Bekasi, Jakarta.

Midden in de regio Bekasi ligt Bantar Gebang als een indrukwekkend monument van afval. De grootste en hoogste vuilnisbelt van Indonesië is een getuigenis van de menselijke consumptie, maar ook een onmisbare schakel in de keten van afvalverwerking. Het is ook een opvallend ingewikkeld ecosysteem voor duizenden mensen die er voor hun levensonderhoud van afhankelijk zijn. Iedere dag leveren hier tweehonderd vrachtwagens hun afval af. Zo’n zesduizend mensen doorzoeken de afvalhopen naar dingen die nog te verkopen zijn. Op de vuilnisbelt leven deze mensen in eenvoudige, van afval gemaakte onderkomens in ongezonde omstandigheden. Veel kinderen gaan niet naar school om te kunnen helpen bij het zoeken naar bruikbaar afval en zo ook inkomen te verwerven.

De documentaire volgt een jonge vrouw, Resa Boenard, die ononderbroken strijdt voor de waardigheid van de bewoners van Bantar Gebang. Zij verzet zich al jarenlang tegen de vooroordelen en stigma’s waarmee de mensen die werken aan de onderkant van de economische kringloop te kampen hebben. Het doel van de documentairemakers is om een wekelijkse voedselvoorziening voor de kinderen op te zetten en om het gemeenschapscentrum te steunen.

Regisseur: Felix Marks, Producer: Michael Horschelt

Duur 2 uur

Voertaal Indonesisch en Engels

Engels ondertiteld

Indonesische documentaire uit 2024 van regisseur Yonri Soesanto Revolt

De documentaire gaat over leven en werken van de oorspronkelijk Nederlandse pater Bert Hagendoorn (1942-2020) die 50 jaar als missionaris in de autonome Indonesische provincie Papoea werkte.

De film The Silent Path is een bescheiden portret van pater Bert Hagendoorn ofm, een Nederlandse missionaris die vijftig jaar in de autonome Indonesische provincie Papoea werkte. In 1984 nam hij de Indonesische nationaliteit aan en kreeg daarbij de naam Soebertono Mote. Zijn kijk op liefde, gewapend conflict en kolonialisme wordt verteld. Hij zag hoe Paoea gedwongen gemoderniseerd werd. Hij heeft actief gewerkt aan het bespreekbaar maken van van taboes rondom zaken als condoomgebuik (o.a. tegen AIDS), feminisme en onafhankelijkheid. In Papoea is vooral onafhankelijkheid een gevoelig onderwerp.

In de film combineert de maker Yonri Revolt dagboekaantekeningen van Hagendoorn (die zijn adoptievader was) met interviews en archiefmateriaal. Hij laat de missionaris niet alleen zien in zijn rol als priester bij doopplechtigheden en begrafenissen, maar als een gewone man in een bescheiden omgeving, onveranderlijk open voor de wereld om hem heen. Of hij nu gewond op een ziekenhuisbed ligt of geniet van een maaltijd met vrienden, Hagendoor lijkt over een onvermoeibare geest te beschikken en een niet aflatend gevoel voor humor.

De film, die besluit met de grafrede bij Hagendoorns uitvaart, is zeker geen hagiografie. The Silent Path is eerder een verstilde herinnering aan een gedreven Nederlander die van Papoea zijn thuis maakte – een persoonlijk eerbetoon van de filmmaker aan een man die hem en vele anderen wist te inspireren.

Filmlezing door de historicus en filmmaker Gerda Jansen Hendriks met filmbeelden uit het archief. Deze voorstelling vindt plaats in samenwerking met Museum Bronbeek in het kader van de week van de Koloniale Geschiedenis.

In Nederlands-Indië worden in de jaren twintig van de vorige eeuw grote stukken land ‘veroverd’ op de natuur, vooral op het eiland Sumatra. Oerwoud maakt plaats voor rubber- en tabaksplantages. De belofte van snel geld lokt jonge mannen uit heel Europa. Arbeidskracht wordt aangetrokken uit de hele archipel. Er ontstaat een nieuwe, ruwe samenleving. Die wordt treffend verbeeld in de speelfilm Rubber uit 1936,

Rubber vertelt een verhaal vanuit Nederlands perspectief. Indonesiërs lijken vooral een bedreiging. Hoe zit het eigenlijk met de Indonesische blik op de maatschappij in deze jaren? Getuigenissen zijn schaars en vaak verstopt in Nederlandse bronnen, maar ze bieden zeker een ander perspectief op het vooruitgangsgeloof dat destijds in Nederlandse kringen heerste.

De film Rubber uit 1936 van Johan de Meester en Gerard Rutten is een vrije bewerking van de gelijknamige roman uit 1931 van Madelon Székely-Lulofs over het sociale leven onder de planters in Nederlands-Indië. Haar openhartige vertelling over liefde en overspel in het koloniale milieu leidde tot een nationale rel. Rutten maakte er een meeslepende sociale satire van, over het leven in een Hollandse plantersgemeenschap op Sumatra.

Documentaire van Frans Leidelmeijer en Bie Muusze

Het drieluik Kruisbestuiving laat de wederzijdse beïnvloeding van Nederland en Indonesië op het gebied van kunst en architectuur zien. In de delen 1 en 2 kwamen Nederland en Java voorbij. In deel 3 zijn markante voorbeelden op Sumatra te zien.

Het drieluik Kruisbestuiving laat de wederzijdse beïnvloeding van Nederland en Indonesië op het gebied van kunst en architectuur zien. In de delen 1 en 2 kwamen Nederland en Java voorbij. In deel 3 zijn markante voorbeelden op Sumatra te zien.

Op Sumatra is de meeste koloniale architectuur te vinden in de stad Medan en dat is te danken aan de tabaks- en rubbercultuur. De stad Medan is door deze plantage-economie ontstaan. Het werd het centrum van deze activiteiten, waardoor er hoofdkantoren van deze bedrijven, banken en dienstverlenende bedrijven werden gebouwd. De moderne geschiedenis van Medan begint in 1863 met de komst van Jacobus Nienhuys naar dit gebied waar hij van de sultan van Deli een stuk land pacht om met de tabakscultuur te experimenteren. De tabak trok veel investeerders aan uit binnen- en buitenland en de stad Medan groeide

Ook op andere plaatsen in Sumatra zijn voorbeelden van koloniale architectuur te vinden, zoals in Banda Aceh (Kota Radja), Brastagi, Bukittingi ( het vroegere Fort de Kock), Padang en Palembang.

De traditionele architectuur van de Bataks en de Minangkabau wordt ook behandeld: het was een inspiratiebron voor architecten, ook in Nederland.

Lengte 100 minuten,

Taal Nederlands

Kunstexpert Frans Leidelmeijer

Filmmaker Bie Muusze

Hoe oorlog en koloniaal verleden doorwerken

Documentaire van Simone Berger en Armando Ello

De documentaire geeft aan de hand van interviews een stem aan naoorlogse generaties uit voormalig Nederlands-Indië. Stemmen die tot uiting komen in literatuur, voordrachten en kunst.

Familiegeschiedenis
|Simone Berger en Armando Ello gingen voor hun film op zoek naar de overdracht van (oorlogs)trauma’s van de eerste tot en met de derde generatie mensen met een Indische of Molukse achtergrond. Diverse aspecten van de doorwerking van de Indische en koloniale invloeden, twee oorlogen en de migratie komen aan bod. Reggie Baay, Marion Bloem, Adriaan van Dis, Dido Michielsen en Sylvia Pessireron verwerkten hun familiegeschiedenis in hun oeuvre en kijken hierop terug. Vier anderen van de derde generatie gebruiken hun familiegeschiedenis op kunstzinnige of professionele wijze in hun dagelijkse werk: Robin Block, Cheroney Pelupessy, Inez Schelfhout en Esmay Usmany. Zij geven een nieuwe vorm aan hun bewogen erfenis en aan de toekomst van het herdenken. De documentaire laat op een beeldende manier zien hoe het verleden impact kan hebben bij mensen met ‘roots’ in voormalig Nederlands-Indië. De interviews zijn aangevuld met 2D-animaties, kunstzinnige clips en gesprekken met historici en traumaspecialisten.

Lengte 82 minuten

Scenario & script Simone Berger

Montage & Sound design Armando Ello

Taal Nederlands

Indonesische speelfilm van de regisseur Makbul Mubarak

Met zijn vader in de gevangenis en zijn broer voor werk in het buitenland, werkt de jonge Rakib als de enige huishouder in een leegstaand landhuis van Purna, een gepensioneerde generaal wiens familie Rakib’s clan al generaties lang heeft gediend in een landelijk Indonesisch stadje.

Nadat Purna naar huis terugkeert om zijn verkiezingscampagne voor het burgemeesterschap te beginnen, krijgt Rakib een band met de oudere man, die een goede mentor en vaderfiguur wordt Hij vindt zijn roeping als Purna’s persoonlijke assistent. Wanneer op een dag de verkiezingsposter van Purna vernield wordt aangetroffen, aarzelt Rakib niet om de dader op te sporen, waardoor een escalerende reeks van geweld op gang komt…

Regisseur Makbul Mubarak zegt: “Mijn vader werkte dertig jaar als ambtenaar voor het regime van Suharto. Loyaliteit aan de staat leek inherent aan ons familileven. Ik leerde van hem dat loyaliteit een persoon eerzaam maakt. Maar toen ik opgroeide begon één vraag me te achtervolgen: Is loyaliteit nog steeds eerzaam als het aan iets monsterlijks is? Is het dan veraad als we niet langer loyaal zijn of is dat zoeken naar gerechtigheid?

Autobiography is een emotionele zoektocht naar mijn volwassen worden, mijn land en de waarden waarmee ik opgevoed ben.”

Regisseur: Makbul Mubarak

Genre: thriller, drama, fictie

Indonesisch gesproken, Engels ondertiteld

Duur: 115 minuten

Filmprogramma van vijf korte films samengesteld door Jakarta Filmweek en Cinemasia Amsterdam

The Histories of Us bestaat uit vijf korte films die zijn gemaakt door jong, beginnend talent. Bij korte films heeft een maker veel meer vrijheid om zijn ideeën te realiseren. De vijf verhalen gaan over het Indonesië van nu, over hoe de filmmakers hun geschiedenis zien en hoe zij de weerslag van trauma en verdriet op het Indonesië van nu verbeelden.

Drie van de vijf films gaan over de periode die verbonden is met de zogenoemde Reformatie van 1998, die plaatsvond na drie decennia van militaire dictatuur waarbij veel minderheidsgroepen tot zwijgen werden gebracht. Het waren de jaren van de coupe in 1966-1968, de gebeurtenissen in Oost-Timor en Papua, de Chinezen die gedwongen werden hun identiteit op te geven doordat hen verboden werd hun eigen Chinese naam gebruiken.

Vania on Lima Street belicht deze complexe tijd door een naïef onschuldig meisje te confronteren met de rauwheid van een stad vol chaos.

The Rootless Bloom en Sawo Matang verkennen beiden een vergelijkbaar verhaal, met een intiemere beleving. Het ene gaat over een familie, het andere is een liefdesverhaal.

Basiyat: Bathe My Corpse With Wine en Basri & Salma in a Never-ending Comedy gaan meer over de persoonlijke dilemma’s, over pogingen om het ‘anders-zijn’ te marginaliseren, over geloofsconflicten.

1 Varia on Lima Street

| 2022 | 24 min. | Indonesië

regisseur: Bayu Prihantoro Filemon

Vania woont met haar oma in een traditionele Chinese apotheek. Als ze tijdens een rustige avond op de winkel let, treft ze een gewonde dief die op de vlucht is. Moedig neemt ze haar mee de winkel in en verzorgt haar.

2. The Rootless Bloom

I 2023 I 15 min. I Indonesië

regisseur: Rein Maychaelson

Wanneer hun ouders gaan scheiden, wordt de zussen Jena en Cindy gevraagd te kiezen tussen hun ouders. Als de ouders onderling blijven ruziën besluiten Jena en Cindy weg te lopen van huis, en hun gelukkige jeugdherinneringen te herbeleven en te koesteren in de stad waar ze zijn opgegroeid.

3. Sawo Matang

I 2022 I 21 min.I Indonesië, Canada, U.S.A.

regisseur: Andrea Nirmala Widjajanto

In het Jakarta van na de reformatie wordt het pribumi-Indonesiërs toegestaan om het magische ritueel babi ngepet uit te voeren om zo even rijk te kunnen worden als de Chinese Indonesiërs. Wanneer Kai, een Chinees-Indonesische jongen, geld nodig heeft voor de universiteit, vraagt hij zijn beste vriendin Nala, een pribumi-meisje, om het ritueel voor hem uit te voeren.

(pribumi: lokale bewoners van een regio/streek

babi ngepet: mythologisch ritueel uit Java en Bali voor het verkrijgen van rijkdom)

4. Basri & Salma in a Never-ending Comedy

I 2023 I 15 min. I Indonesië

regisseur: Khozy Rizal

Het echtpaar Basri en Salma brengt de dagen door met het vermaken van en zorgen voor de kinderen van anderen, zelf hebben ze geen kinderen. Omringd door bemoeizuchtige familieleden, twijfelend aan zichzelf ontdekken ze ten slotte waarom zij niet gezegend zijn met een kind.

5. Basiyat: Bathe My Corpse With Wine

I 2022 I 19 min. I Indonesië

regisseur: Ahmad Faiz

Sarmadin’s laatste wens is om zijn lichaam te laten baden in wijn en begeleid te worden door de klanken van de saronèn als ritueel voor zijn begrafenis. Ook moet de koe van zijn zoon geslacht worden om zijn heengaan te vieren. Het vervullen van deze verzoeken brengt echter een dilemma met zich mee, ze provoceren zowel de traditie als de sharia.

(saronèn: muziekinstrument uit Madura, soort houten fluit)