De documentaire Sampah The Kingdom of Bantar Gebang (Vuilnis Het koninkrijk van Bantar Gebang) uit 2022 is gemaakt door de Duitse NGO Büro der Verhältnismässigkeit. De documentaire laat het leven zien van de 6000 gezinnen die leven op en van de grootste vuilnishoop in Zuidoost Azië: Bantar Gebang bij Bekasi, Jakarta.
Midden in de regio Bekasi ligt Bantar Gebang als een indrukwekkend monument van afval. De grootste en hoogste vuilnisbelt van Indonesië is een getuigenis van de menselijke consumptie, maar ook een onmisbare schakel in de keten van afvalverwerking. Het is ook een opvallend ingewikkeld ecosysteem voor duizenden mensen die er voor hun levensonderhoud van afhankelijk zijn. Iedere dag leveren hier tweehonderd vrachtwagens hun afval af. Zo’n zesduizend mensen doorzoeken de afvalhopen naar dingen die nog te verkopen zijn. Op de vuilnisbelt leven deze mensen in eenvoudige, van afval gemaakte onderkomens in ongezonde omstandigheden. Veel kinderen gaan niet naar school om te kunnen helpen bij het zoeken naar bruikbaar afval en zo ook inkomen te verwerven.
De documentaire volgt een jonge vrouw, Resa Boenard, die ononderbroken strijdt voor de waardigheid van de bewoners van Bantar Gebang. Zij verzet zich al jarenlang tegen de vooroordelen en stigma’s waarmee de mensen die werken aan de onderkant van de economische kringloop te kampen hebben. Het doel van de documentairemakers is om een wekelijkse voedselvoorziening voor de kinderen op te zetten en om het gemeenschapscentrum te steunen.
Regisseur: Felix Marks, Producer: Michael Horschelt
Indonesische documentaire uit 2024 van regisseur Yonri Soesanto Revolt
De documentaire gaat over leven en werken van de oorspronkelijk Nederlandse pater Bert Hagendoorn (1942-2020) die 50 jaar als missionaris in de autonome Indonesische provincie Papoea werkte.
De film The Silent Path is een bescheiden portret van pater Bert Hagendoorn ofm, een Nederlandse missionaris die vijftig jaar in de autonome Indonesische provincie Papoea werkte. In 1984 nam hij de Indonesische nationaliteit aan en kreeg daarbij de naam Soebertono Mote. Zijn kijk op liefde, gewapend conflict en kolonialisme wordt verteld. Hij zag hoe Paoea gedwongen gemoderniseerd werd. Hij heeft actief gewerkt aan het bespreekbaar maken van van taboes rondom zaken als condoomgebuik (o.a. tegen AIDS), feminisme en onafhankelijkheid. In Papoea is vooral onafhankelijkheid een gevoelig onderwerp.
In de film combineert de maker Yonri Revolt dagboekaantekeningen van Hagendoorn (die zijn adoptievader was) met interviews en archiefmateriaal. Hij laat de missionaris niet alleen zien in zijn rol als priester bij doopplechtigheden en begrafenissen, maar als een gewone man in een bescheiden omgeving, onveranderlijk open voor de wereld om hem heen. Of hij nu gewond op een ziekenhuisbed ligt of geniet van een maaltijd met vrienden, Hagendoor lijkt over een onvermoeibare geest te beschikken en een niet aflatend gevoel voor humor.
De film, die besluit met de grafrede bij Hagendoorns uitvaart, is zeker geen hagiografie. The Silent Path is eerder een verstilde herinnering aan een gedreven Nederlander die van Papoea zijn thuis maakte – een persoonlijk eerbetoon van de filmmaker aan een man die hem en vele anderen wist te inspireren.
“Bezet land. Vooroorlogs plantageleven in Nederlands Indië”
Filmlezing door de historicus en filmmaker Gerda Jansen Hendriks met filmbeelden uit het archief. Deze voorstelling vindt plaats in samenwerking met Museum Bronbeek in het kader van de week van de Koloniale Geschiedenis.
In Nederlands-Indië worden in de jaren twintig van de vorige eeuw grote stukken land ‘veroverd’ op de natuur, vooral op het eiland Sumatra. Oerwoud maakt plaats voor rubber- en tabaksplantages. De belofte van snel geld lokt jonge mannen uit heel Europa. Arbeidskracht wordt aangetrokken uit de hele archipel. Er ontstaat een nieuwe, ruwe samenleving. Die wordt treffend verbeeld in de speelfilm Rubber uit 1936,
Rubber vertelt een verhaal vanuit Nederlands perspectief. Indonesiërs lijken vooral een bedreiging. Hoe zit het eigenlijk met de Indonesische blik op de maatschappij in deze jaren? Getuigenissen zijn schaars en vaak verstopt in Nederlandse bronnen, maar ze bieden zeker een ander perspectief op het vooruitgangsgeloof dat destijds in Nederlandse kringen heerste.
De film Rubber uit 1936 van Johan de Meester en Gerard Rutten is een vrije bewerking van de gelijknamige roman uit 1931 van Madelon Székely-Lulofs over het sociale leven onder de planters in Nederlands-Indië. Haar openhartige vertelling over liefde en overspel in het koloniale milieu leidde tot een nationale rel. Rutten maakte er een meeslepende sociale satire van, over het leven in een Hollandse plantersgemeenschap op Sumatra.
Het drieluik Kruisbestuiving laat de wederzijdse beïnvloeding van Nederland en Indonesië op het gebied van kunst en architectuur zien. In de delen 1 en 2 kwamen Nederland en Java voorbij. In deel 3 zijn markante voorbeelden op Sumatra te zien.
Het drieluik Kruisbestuiving laat de wederzijdse beïnvloeding van Nederland en Indonesië op het gebied van kunst en architectuur zien. In de delen 1 en 2 kwamen Nederland en Java voorbij. In deel 3 zijn markante voorbeelden op Sumatra te zien.
Op Sumatra is de meeste koloniale architectuur te vinden in de stad Medan en dat is te danken aan de tabaks- en rubbercultuur. De stad Medan is door deze plantage-economie ontstaan. Het werd het centrum van deze activiteiten, waardoor er hoofdkantoren van deze bedrijven, banken en dienstverlenende bedrijven werden gebouwd. De moderne geschiedenis van Medan begint in 1863 met de komst van Jacobus Nienhuys naar dit gebied waar hij van de sultan van Deli een stuk land pacht om met de tabakscultuur te experimenteren. De tabak trok veel investeerders aan uit binnen- en buitenland en de stad Medan groeide
Ook op andere plaatsen in Sumatra zijn voorbeelden van koloniale architectuur te vinden, zoals in Banda Aceh (Kota Radja), Brastagi, Bukittingi ( het vroegere Fort de Kock), Padang en Palembang.
De traditionele architectuur van de Bataks en de Minangkabau wordt ook behandeld: het was een inspiratiebron voor architecten, ook in Nederland.
De documentaire geeft aan de hand van interviews een stem aan naoorlogse generaties uit voormalig Nederlands-Indië. Stemmen die tot uiting komen in literatuur, voordrachten en kunst.
Familiegeschiedenis |Simone Berger en Armando Ello gingen voor hun film op zoek naar de overdracht van (oorlogs)trauma’s van de eerste tot en met de derde generatie mensen met een Indische of Molukse achtergrond. Diverse aspecten van de doorwerking van de Indische en koloniale invloeden, twee oorlogen en de migratie komen aan bod. Reggie Baay, Marion Bloem, Adriaan van Dis, Dido Michielsen en Sylvia Pessireron verwerkten hun familiegeschiedenis in hun oeuvre en kijken hierop terug. Vier anderen van de derde generatie gebruiken hun familiegeschiedenis op kunstzinnige of professionele wijze in hun dagelijkse werk: Robin Block, Cheroney Pelupessy, Inez Schelfhout en Esmay Usmany. Zij geven een nieuwe vorm aan hun bewogen erfenis en aan de toekomst van het herdenken. De documentaire laat op een beeldende manier zien hoe het verleden impact kan hebben bij mensen met ‘roots’ in voormalig Nederlands-Indië. De interviews zijn aangevuld met 2D-animaties, kunstzinnige clips en gesprekken met historici en traumaspecialisten.
Indonesische speelfilm van de regisseur Makbul Mubarak
Met zijn vader in de gevangenis en zijn broer voor werk in het buitenland, werkt de jonge Rakib als de enige huishouder in een leegstaand landhuis van Purna, een gepensioneerde generaal wiens familie Rakib’s clan al generaties lang heeft gediend in een landelijk Indonesisch stadje.
Nadat Purna naar huis terugkeert om zijn verkiezingscampagne voor het burgemeesterschap te beginnen, krijgt Rakib een band met de oudere man, die een goede mentor en vaderfiguur wordt Hij vindt zijn roeping als Purna’s persoonlijke assistent. Wanneer op een dag de verkiezingsposter van Purna vernield wordt aangetroffen, aarzelt Rakib niet om de dader op te sporen, waardoor een escalerende reeks van geweld op gang komt…
Regisseur Makbul Mubarak zegt: “Mijn vader werkte dertig jaar als ambtenaar voor het regime van Suharto. Loyaliteit aan de staat leek inherent aan ons familileven. Ik leerde van hem dat loyaliteit een persoon eerzaam maakt. Maar toen ik opgroeide begon één vraag me te achtervolgen: Is loyaliteit nog steeds eerzaam als het aan iets monsterlijks is? Is het dan veraad als we niet langer loyaal zijn of is dat zoeken naar gerechtigheid?
Autobiography is een emotionele zoektocht naar mijn volwassen worden, mijn land en de waarden waarmee ik opgevoed ben.”
Filmprogramma van vijf korte films samengesteld door Jakarta Filmweek en Cinemasia Amsterdam
The Histories of Us bestaat uit vijf korte films die zijn gemaakt door jong, beginnend talent. Bij korte films heeft een maker veel meer vrijheid om zijn ideeën te realiseren. De vijf verhalen gaan over het Indonesië van nu, over hoe de filmmakers hun geschiedenis zien en hoe zij de weerslag van trauma en verdriet op het Indonesië van nu verbeelden.
Drie van de vijf films gaan over de periode die verbonden is met de zogenoemde Reformatie van 1998, die plaatsvond na drie decennia van militaire dictatuur waarbij veel minderheidsgroepen tot zwijgen werden gebracht. Het waren de jaren van de coupe in 1966-1968, de gebeurtenissen in Oost-Timor en Papua, de Chinezen die gedwongen werden hun identiteit op te geven doordat hen verboden werd hun eigen Chinese naam gebruiken.
Vania on Lima Street belicht deze complexe tijd door een naïef onschuldig meisje te confronteren met de rauwheid van een stad vol chaos.
The Rootless Bloom en Sawo Matang verkennen beiden een vergelijkbaar verhaal, met een intiemere beleving. Het ene gaat over een familie, het andere is een liefdesverhaal.
Basiyat: Bathe My Corpse With Wine en Basri & Salma in a Never-ending Comedy gaan meer over de persoonlijke dilemma’s, over pogingen om het ‘anders-zijn’ te marginaliseren, over geloofsconflicten.
1 Varia on Lima Street
| 2022 | 24 min. | Indonesië
regisseur: Bayu Prihantoro Filemon
Vania woont met haar oma in een traditionele Chinese apotheek. Als ze tijdens een rustige avond op de winkel let, treft ze een gewonde dief die op de vlucht is. Moedig neemt ze haar mee de winkel in en verzorgt haar.
2. The Rootless Bloom
I 2023 I 15 min. I Indonesië
regisseur: Rein Maychaelson
Wanneer hun ouders gaan scheiden, wordt de zussen Jena en Cindy gevraagd te kiezen tussen hun ouders. Als de ouders onderling blijven ruziën besluiten Jena en Cindy weg te lopen van huis, en hun gelukkige jeugdherinneringen te herbeleven en te koesteren in de stad waar ze zijn opgegroeid.
3. Sawo Matang
I 2022 I 21 min.I Indonesië, Canada, U.S.A.
regisseur: Andrea Nirmala Widjajanto
In het Jakarta van na de reformatie wordt het pribumi-Indonesiërs toegestaan om het magische ritueel babi ngepet uit te voeren om zo even rijk te kunnen worden als de Chinese Indonesiërs. Wanneer Kai, een Chinees-Indonesische jongen, geld nodig heeft voor de universiteit, vraagt hij zijn beste vriendin Nala, een pribumi-meisje, om het ritueel voor hem uit te voeren.
(pribumi: lokale bewoners van een regio/streek
babi ngepet: mythologisch ritueel uit Java en Bali voor het verkrijgen van rijkdom)
4. Basri & Salma in a Never-ending Comedy
I 2023 I 15 min. I Indonesië
regisseur: Khozy Rizal
Het echtpaar Basri en Salma brengt de dagen door met het vermaken van en zorgen voor de kinderen van anderen, zelf hebben ze geen kinderen. Omringd door bemoeizuchtige familieleden, twijfelend aan zichzelf ontdekken ze ten slotte waarom zij niet gezegend zijn met een kind.
5. Basiyat: Bathe My Corpse With Wine
I 2022 I 19 min. I Indonesië
regisseur: Ahmad Faiz
Sarmadin’s laatste wens is om zijn lichaam te laten baden in wijn en begeleid te worden door de klanken van de saronèn als ritueel voor zijn begrafenis. Ook moet de koe van zijn zoon geslacht worden om zijn heengaan te vieren. Het vervullen van deze verzoeken brengt echter een dilemma met zich mee, ze provoceren zowel de traditie als de sharia.
(saronèn: muziekinstrument uit Madura, soort houten fluit)
Indonesische speelfilm uit 2010 van regisseur Puti Kusama Widjaja
Dit groepsportret van een aantal inwoners van dorpjes in Noord-Bali, de geboortestreek van de filmmaker, heeft de vorm van een kettingverhaal. Als bij de viering van de geboorte van de profeet Mohammed een koe wordt geslacht, legt de slager uit dat volgens het geloof het doden pijnloos moet gebeuren. Zijn scherpe messen bestelde hij bij de smid, die we een dorpje verder in zijn werkplaats aantreffen. Diens zoon is weer gespecialiseerd in stalen sporen voor de hanengevechten die in deze streek populair zijn.
Onder de toeschouwers treffen we een Wajangspeler, die met zijn schaduwpoppen een Hindoeceremonie opluistert. Via krekelgevechten keren we terug bij de vechthanen en de illegale gokkers daaromheen.
Van een levendige schildering van plaatselijke gebruiken verschuift het perspectief langzaam naar de meer grimmige economische kant van het bestaan in deze streek. Het ‘fixen’ van gevechten door een haan opzettelijk te laten verliezen, is een kans om aan de armoede te ontsnappen. Want wie hard en eerlijk werkt, verdient nog geen dollar per dag. Putu Kusuma Widjaja is geboren in Singaradja (Noord-Bali). Hij studeerde in 1994 af aan de Amsterdamse Filmacademie.
Indonesische speelfilm uit 2010 van regisseur Salmon Aristo.
Mahgrib betekent schemering. Het is ook één van de vijf gebedsmomenten voor moslims. In deze film laat Salman Aristo de levens van verschillende mensen tijdens een maghrib in Jakarta zien. Uiteindelijk komen de gebeurtenissen samen.
Iman, een veiligheidsbeambte, komt na zijn werk naar huis waar zijn vrouw hun baby naar bed brengt. Zijn schoomoeder zegt dat het taboe is om een baby tijdens de schemering te laten slapen.
Baung, een boef uit Jakarta, ontmoet Armen, een oude man uit Padang, die in een moskee werkt en een mimimart heeft. Armen krijgt een hartaanval tijdens magrhib.
Aki komt altijd na Maghrib om nasi goreng te verkopen. Op een dag komt hij niet opdagen. Dat maakt zijn klanten bezorgd. Hun gesprekken maken veel duidelijk over misstanden in de buurt.
Ivan komt uit school en wil games gaan spelen, maar het is te druk met spelers.
Een man en een vrouw proberen al jaren een relatie op te bouwen. Het lukt hun niet om op tijd voor maghrib de afspraak met de bruiloftsorganisator te halen. Wil de man wel trouwen?
Documentaire uit 2019 van regisseur Yulika Anastasia Indrawati.
In deze documentaire vertelt Yulika Anastatia Indrawati het verhaal van de vrouwen uit Enggros, de oudste kampung (dorp) van Jayapura, Papua.
De vrouwen uit Enggros kennen de traditie van Tonotwiyat. Tonot betekent mangrove en Wiyat betekent uitnodiging. Zij gaan naar het mangrovebos om mosselen en andere levensbehoeften te zoeken. Dit is een oude traditie, nog van voor de komst van het Christendom. Alleen vrouwen mogen het mangrovebos in om mosselen te verzamelen, vandaar de naam Hutan Perempuan (vrouwenbos). Voor mannen is het verboden.
Het bos is hierdoor ook een plaats voor vrouwen om bijeen te komen en met elkaar te praten. Mangrovebossen vormen een belangrijk ecosysteem en zorgen voor kustbescherming. Door vervuiling met onder meer plastic staat dit ecosyteem onder druk. Er zijn minder mosselen en het water veroorzaakt jeuk. Economische ontwikkelingen dreigen de oorspronkelijke bevolking in het nauw te brengen. Bij het behoud van mangrovebossen is niet alleen een beter milieubeleid belangrijk, maar ook het erkennen van de rechten van de daar wonende bevolking.
